Oyunlar, paylaşımlar, bir sisteme anında katılma, gerekirse pay alma üzere bir çok “imkân” kullanıcılara cazip geliyor. Buna bir de açgözlülük eklendi mi, son sahnede tablo daha da ağırlaşıyor.
“TOSUNCUK” YARIM MİLYAR DOLAR ÇARPTI
İşte, beş yıl evvel Çiftlik Bank isimli tertibi kuran Mehmet Aydın da bu zaafları sonuna kadar istirmar etmişti. İşleyişin mantığı; sanal kazanımlar ve gibisi ponzi oyunları üzerine konseyi, sisteme sonradan katılanın parasının daha evvel katılana aktarıldığı bir dolandırıcılık formunda işliyordu. Çiftlik Bank sistemi, Mehmet Aydın tarafından Ağustos 2016’da Kuzey Kıbrıs’ta kurulmuştu. Kullanıcılara, internet üzerinden oynanan bir çiftlik oyununda satın alınan ve beslenen hayvanların Türkiye’nin çeşitli kentlerinde kurulan çiftliklerde üretim için kullanılacağı vadedilmişti. Aydın ve grubu, iştirakçilere vakit zaman bu çiftliklerde üretildiği ileri sürülen büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvanlarını gösteriyor, bunlar şirketin bayilerinde satılıyordu.
Şirket, protein kıymeti yüksek “mavi yumurta” üretimi ile iştirakçilerine yüksek getiriler sağlayacağını da vadediyordu. Sisteme birinci girenler, nispeten geri dönen paralarla memnunken, “kolay para”nın kokusunu alıp tertibe katılanların sayısı giderek artınca “saadet zinciri” de Mart 2018’de koptu. “Tosuncuk” olarak da anılan şirket kurucusu Mehmet Aydın, Uruguay’a kaçtı. Artık binlerce “mağdur” daha doğrusu “kolay para meftunu”, bozulmuş sistemlerinin bunalmışlığıyla adliyelerde giden paralarını alabilmenin uğraşını veriyor. “Tosuncuk” ise kaldırdığı 511 milyon dolarla gününü gün ediyor.
TİTAN SAADET ZİNCİRİ
Olağan Koşullar Altında, yığınların Çiftlik Bank’ın kumpasına düşmemesi beklenirdi. Çünkü bu olaydan yalnızca 20 yıl evvelki Titan Saadet Zinciri’nin vurgunu hala hafızalardaydı. Ancak açgözlüler için N.Ş.A. kuralları pek geçerli olmuyordu. Titan, Kenan Şeranoğlu’nun kurduğu bir sistemdi. Bir iştirak fiyatıyla sisteme giriyor, sonra da “şirketin paranızı işletmesi ile kısa vadede çok yüksek kârlar elde ediyordunuz”. Olağan, “peynir büyük, ara kısa”ydı. Hayatın olağan akışında böylesine kısa bir müddette böylesine büyük paralar kazanılamazdı. Şirketin elebaşlarının yaptığı, birinci katılanlara, yeni gelenlerin aidatlarını vermekten ibaretti. Misal, bin “mutlu katılımcı”ya, geriden gelen onbinlerin iştirak için verdikleri kişi başı 2400 marklardan oluşan muazzam paradan ödemeler yapılıyordu.
Getiri bekleyen kümelerle da beş yıldızlı otellerde bol zıplamalı, bol alkışlı, bol slogan atmalı “motivasyon toplantıları” yapılıyor, kendilerine “Bekleyin, yeni yatırımlarımız var, getiriler bir mühlet sonra başlayacak” palavraları söyleniyordu. Toplam 35 bin üyeden oluşan saadet zinciri sonunda koptu. Tertip 1998 yılında devlet müdahalesiyle dağıtıldı. Büyük ölçüde para buhar oldu, sorumluları ise kamuoyunda “Rahşan Affı” olarak da bilinen infaz kanunuyla bir bir tahliye oldu.
BANKALAR HORTUMLANDI, HEM ÜLKE HEM DE YÜZBİNLERCE MUDİ SOYULDU
28 Şubat’a gerçek giden yıllarda başlayıp, yeni milenyuma girildiğinde sona eren “banka hortumlama” süreci de yüzbinlerce kişinim parasının çalınmasına yol açtı. Devirde, sistem içinde sağlam imgeleriyle var olan bankalar varken, “daha fazla kazanma hırsının esiri” pek çok insan birikimlerini nevzuhur ya da piyasada eski olsa derme çatmalığı bilinen bankaların “yüksek, çok yüksek faiz” reklamlarının tesiri altına girdi. Bu tip bakaların sahip ve yöneticileri aslında niyeti bozmuştu.
Bankalarına olağan mevduat akışı da olsa onlar başta “off-shore” hesap oyunları olmak üzere bir çok finans numarasıyla bankaların içini boşaltacaklardı. Lakin sözkonusu ağır mevduat akışı, hortumlamanın boyutunu daha da büyüttü. Son analizde ise tam 22 bankada kimi hesapalamalara nazaran 65, kimi hesaplamalara nazaran de 100 milyar dolar battı, buhar oldu. Yüzbinlerce mudi, giden paralarının peşinde adliyelerde yıllarını geçirdi hala da geçiriyor.
BANKER FACİASI: YÜKSEK FAİZ, BÜYÜK KAZIK
Türkiye’de, kolay para kazanmanın “en kurumsal” yönetemlerinden biri olarak görülen faiz geliri sağlama, 1970’lerin sonları ile 1980’lerin başlarında bir defa daha yakıcılığıyla, yıkıcılığıyla gündem olmuştu. Ülke 1970’lerin ortalarından itibaren anarşi çukurunda debelenirken, iktisat de elbette berbat durumdaydı. Bu kaotik ortamda elinde parası olanların değerli bir kısmı ise paralarını iktisat çarkına üretim ve istihdam olarak değil rant aracı olarak kullanmayı tercih ediyordu. Lakin uzun yıllar çok düşük faiz oranlarıyla mevduat toplayan bankalar, bu çevrelerin yüksek getiri beklentilerini karşılayamıyordu. İşte bu boşluğu fark eden bazıları, “banker” kimliğiyle piyasaya girmeye başlamıştı. Bankerler yüksek faiz vadediyordu. Devletin televizyonunda ünlü oyuncular, müzikçiler, sunucular banker reklamlarıyla uzunluk gösteriyor, vatandaşı paralarını bankerlere yatırmaya çağırıyordu. Sonunda “beklenen son” gerçekleşti.
Toplanan paranın üretime, istihdama, gerçek dala katıldığı filan yoktu. Bankerlik sistemi, evvelce – tıpkı öteki “saadet zincileri”nde olduğu üzere – birinci gelenlere, sonradan gelenlerin parasından getiri sağlıyordu. Kurumsal bankalar da kendi tahvillerini satan bankerlerle kirli bir ilgiye girmişti. Pahalı kağıdı satıyor, sonrasına bakmıyor, günü gelince de bankerin kendisine ödeme yapmasını bekliyordu. Süreçte 12 Eylül darbesi olmuş, Ulusu Hükümeti, olayın daha fazla bu türlü gitmeyeceğini farkederek bankerlik sistemini zaptu rapt altına almayı amaçlayan bir dizi düzenleme getirmişti. Doğal olarak pek çok “banker” yeni koşullara ahenk sağlayamamıştı. 1982 ilkbaharından itibaren peş peşe banker iflasları yaşandı. Yaklaşık 250 bankerin batışıyla 300 bin civarında kişinin 1982 sayılarıyla 62 milyar lirası yok olmuştu. Olay büyük boyutluydu, gelişmeler üzerine Başbakan Yardımcısı Turgu Özal istifa etmek zorunda kalacaktı. Banker faciası nedeniyle hem batan bankerler ortasında hem de parasını kaptıranlar ortasında bir çok intihar vakası görülmüştü. Yeniden, birtakım bankerler ve çalışanlar da kızgın mudilerin ataklarına maksat olarak hayatını kaybetmişti.
GALATA KÖPRÜSÜ’NÜN SATILAMAYACAĞINI KİM BİLMEZ?
1960’ların İstanbul’unda Anadolu’dan gelen tüccarları gözüne kestiren Osman Ziya Sülün, “Sülün Osman”, kentin tarihi saatlerini, tramvayları, Galata Kulesi’ni, Galata Köprüsü’nü “satmasıyla” ünlü olmuştu. Sülün Osman sözkonusu olduğunda daima dolandırıcılık tarafı vurgulansa da işin kolay yoldan para kazanma tarafı da bir vakıaydı. Çünkü, hangi çağda olursa olsun bir kentin kamuya ilişkin olduğu aşikâr yapılarının rastgele, ayak üstü, bir şahsa satılamayacağı izahtan vareste olmasına karşın, bu azılı dolandırıcı çabucak her seferinde dolandıracak paralı beşerler bulabiliyordu.
Zira muhatapları vakit zaman şüphelenseler de son analizde “köprü satın alıp, gelenden geçenden para toplayacağını” filan hayalleniyordu. Kolay, çabuk para kazanma hırsı gözlerini karartıyordu. Doğal ki o denli olmadı. Birçok varlıklı insan Sülün Osman’ın ağında düştü, parasını kaybetti. Sülün Osman ise 1962 yılında bir kere daha “Galata Köprüsü’nü satarken” tesadüfen yakalandı. Ona para kaptıranlar ise hiçbir şey alamadı.
Ensonhaber
