Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 0,97 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 11,75 olduğunu açıklamasının akabinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) eser ve hizmet bazında fiyat farkı oranlarını ortaya konan Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu yayınlandı.
Raporda tek tak açıklanan gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
YILLIK ENFLASYON TEMEL MAL VE BESIN ARTTI, GÜÇ İLE HİZMETE AZALDI
Rapora nazaran, eylülde yıllık enflasyon temel mal ve besinde artarken, doğal gaz fiyatları kaynaklı yüksek baz tesiriyle güç ile hizmet kümelerinde geriledi.
Rapora nazaran, eylülde bir evvelki aya kıyasla yıllık tüketici enflasyonuna katkısı temel mal kümesinin 0,43 puan ve besinin 0,28 puan arttı. Enerji, hizmet ve alkol-tütün-altın kümelerinin katkıları ise sırasıyla 0,33, 0,26 ve 0,14 puan azaldı.
Temel mal kümesindeki artışta güçlü tüketim malları öne çıktı. Besin kümesinde ise hem işlenmemiş hem de işlenmiş besin tesirli oldu. Güç yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatları kaynaklı yüksek baz tesiriyle gerilerken, hizmet enflasyonu yavaşladı.
Bu görünüm altında, yıllık değişim oranı “B” endeksinde 0,39 puan artışla yüzde 11,57 ve “C” endeksinde 0,29 puan yükselişle yüzde 11,32 oldu. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle 3 aylık ortalamalara nazaran “B” ve “C” göstergelerinin eğilimleri ise bir ölçü azaldı.
EĞİTİM HİZMETLERİNDE KDV İNDİRİMİ FİYATLARA OLUMLU YANSIDI
Hizmet fiyatları eylülde yüzde 0,58 artarken, küme yıllık enflasyonu 0,99 puan düşüşle yüzde 10,84’e geriledi. Yıllık enflasyon ulaştırma hizmetlerinde bariz olmak üzere lokanta-otel ve kira kümelerinde düşüş kaydetti, haberleşme ve öbür hizmetlerde ise yükseldi.
Ulaştırma hizmetlerinde yıllık enflasyon baz tesiriyle değerli ölçüde geriledi. Aylık fiyat düşüşünde ise yüzde 6,31 ile şehirlerarası otobüs fiyatı belirleyici oldu.
Bu devirde lokanta-otel kümesinde yemek hizmetleri fiyatları yüzde 0,83 yükselirken, konaklama fiyatlarındaki artış yüzde 0,12 ile hudutlu kaldı.
Başka hizmetler kümesinde kura hassas olan şahsî ulaştırma araçlarının bakım ve tamiri ile dişçilik fiyatı fiyatlarında artış gözlendi.
Eğitim hizmetlerinde uygulamaya konulan KDV indirimi, fiyatlara olumlu yansıdı.
ARABA FİYATLARINDAKİ ARTIŞTA MATRAH VE ÖTV DEĞİŞİKLİKLERİ TESIRLI OLDU
Temel mal kümesi enflasyonu eylülde 1,66 puan artışla yüzde 11,68 oldu. Bu devirde yıllık enflasyon sağlam mal ve başka temel mallarda yükselirken, giyim ve ayakkabı kümesinde geriledi. Küme enflasyonundaki artışın sürükleyicisi güçlü mallar oldu. Bu artışın belirleyicisi olarak ise döviz kuru gelişmeleri ve talep şartları öne çıktı.
Birebir periyotta, altın hariç güçlü mallarda fiyat artışları alt kalemler genelinde hızlanarak devam ederken, bu gelişmede yüzde 7,14’le beyaz eşya, yüzde 4,11’le araba ve yüzde 3,30 ile mobilya kümeleri tesirli oldu. Araba fiyatlarındaki artışta matrah ve ÖTV değişikliklerinin de tesirli olduğu değerlendirildi.
Giyim ve ayakkabı kümesinde fiyatlar mevsimsel ortalamalara kıyasla hayli eylülde zayıf bir seyir izleyerek yataya yakın seyretti. Bu sonuçla kümenin yıllık enflasyonu yüzde 6,79’a geriledi. Başka temel mal kümesi fiyatları ise birikimli döviz kuru tesirlerine bağlı olarak yüzde 1,54 arttı.
Güç kümesi fiyatları eylülde yüzde 0,5 arttı. Bu devirde tüpgaz, şebeke suyu ve akaryakıt fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Küme yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatlarındaki yüksek baz tesiriyle 2,82 puan azalarak yüzde 6,77 oldu.
Ekim ayından itibaren geçerli olmak üzere hanehalkı, sanayi ve ticarethaneler tarafından kullanılan elektrik fiyatlarında yapılan artışın, gelecek devirde küme enflasyonunu üst istikametli etkileyeceği belirtildi.
İŞLENMİŞ BESIN FİYATLARINDAKİ ARTIŞTA EKMEK VE TAHILLAR ÖNE ÇIKTI
Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu eylülde 1,44 puan artarak yüzde 14,95’e yükseldi. Yıllık enflasyonu 2,11 puan artışla yüzde 17,47’ye yükselen işlenmemiş besin kümesi bu gelişmede daha belirleyici oldu. İşlenmiş besin yıllık enflasyonu 0,93 puan artarak yüzde 12,79 seviyesinde gerçekleşti.
İşlenmemiş besin kümesinde, mevsimsellikten arındırılmış datalar taze meyve ve zerzevat fiyatlarının eylülde hudutlu bir oranda yükseldiğine, öbür işlenmemiş besin kümesi fiyatlarının ise yatay seyrettiğine işaret etti.
İşlenmiş besin fiyatları eylülde yüzde 1,48 artarken, bu gelişmede ağustos ayında olduğu üzere yüzde 1,96’yla ekmek ve tahıllar kümesi öne çıktı. Bu devirde başka işlenmiş besin kümesinde da fiyat artışları hızlandı ve yıllık enflasyon katı ve sıvı yağlar öncülüğünde yükseldi.
Bu gelişmeler sonucunda, taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde yıllık enflasyon bir ölçü artarak yüzde 13,47 oldu.
ÜRETİCİ FİYATLARINDA ARTIŞTA DÖVİZ KURU GELİŞMELERİ ROL OYNADI
Yurt içi üretici fiyatları eylülde yüzde 2,65 yükseldi, yıllık enflasyon 2,80 puan artarak yüzde 14,33 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu artışta döviz kuru gelişmelerinin belirleyici olduğu değerlendirildi.
Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu devirde besbelli ölçüde yükseldi.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon güç kümesinde gerilerken başka alt kümelerde yükseldi. Aylık bazda güç fiyatları yatay seyretti. Elektrik üretimi ve dağıtımı, su temini ve ham petrol fiyatlarında artış gözlenirken, rafine edilmiş petrol eserleri ve gaz imalatında fiyatlar geriledi.
Bu periyotta orta malları kümesi fiyat artışlarında demir-çelik, plastik eserler, temel kimyasallar, kağıt eserleri ve dokumacılık öne çıktı. Sermaye malı fiyatlarındaki artışta metal yapı eserleri, motorlu kara taşıtları ile parça-aksesuarları ve makineler sonuca tesir etti.
Sağlam tüketim malları fiyatları mobilya ve tüketici elektroniği eserleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim mallarındaki artışta katı-sıvı yağlar belirleyici oldu.
Ensonhaber
