Yüzyılın felaketini olarak tanımlanan Kahramanmaraş Zelzelesi, yalnızca bölgede sarsıntısı birebir yaşayanları değil herkesi derinden etkileyerek toplumsal travmalara neden oldu. Sarsıntının yarattığı toplumsal travmanın geniş bir tesir alanına yayıldığını söz eden Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Kısmı Öğr. Üyesi Doç. Dr. Pelin Başkan Erol, “Kahramanmaraş Sarsıntısı, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde görülen en yıkıcı sarsıntı olarak tarihe geçmiştir. Gerek coğrafik erimi gerekse şiddeti bakımından eşi gibisi görülmemiş bu sarsıntının vurduğu Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Malatya, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Diyarbakır, Kilis ve Şanlıurfa vilayetlerinin toplam nüfusu, Türkiye nüfusunun yaklaşık yüzde 16’sını oluşturuyor. Bu oran felaketten direkt etkilenen, bir diğer deyişle birincil travma yaşayan nüfusa işaret ediyor” dedi.
Depremin toplumun tamamını derinden etkilediğini söz eden Doç. Dr. Lider Erol, “ 45 bine yakın canımızı yitirdik, hala binlerce yaralımız var. Ağır hasarlı bina sayısı 200 bini aştı; bu durum, milyonla tabir edilecek sayıda insanımızın evsiz kalması manasına geliyor. Bu acı tablo hiç kuşkusuz toplumun tamamını derinden etkiledi, zelzele bölgesi dışında yaşayan bireyler olarak hala sekonder travma yaşıyoruz. Toplumsal hafızamıza kazınacak son derece üzücü bu olayın yaralarını sarmaya çabalıyoruz” dedi.
Toplum dayanışması ortaya çıktı
Türkiye’nin sarsıntıda tek yürek olduğunu söyleyen Doç. Dr. Erol, “Toplumsal kohezyonun en canlı örneklerinden birinin sergilendiği 6 Şubat zelzelesi sonrasındaki süreç, toplum olarak ne derece hassas olduğumuzu bir sefer daha gösterdi. Toplumsal ayrımlar silikleşti ve daima tabir edildiği üzere Türkiye tek bir yürek oldu. Toplumumuzda aslında baskın olan yardımlaşma ve dayanışma kültürü derhal devreye girdi. Toplum olarak birebir ve nakdi yardımlarda ve konut örgütleme çalışmalarının yanı sıra zelzeleden direkt etkilenen bireyleri manevi olarak desteklemede adeta yarışıyoruz. Bunların tümü sosyolojik bağlamda ele alındığında, bu dayanışmanın toplumumuza mahsus bir geleneği temsil ettiği görülmektedir” diye konuştu.
Toplumun, ailenin yerine geçtiğini belirten Doç. Dr. Pelin Başkan Erol, “Bireyin ihtiyaçlarını karşılayan üç temel organ devlet, piyasa ve ailedir. Türkiye’de bireyin ihtiyaçlarını karşılamada en fazla sorumluluk üstelenen organ, olağan kaideler altında ailedir. Münasebetiyle Türkiye’de Akdeniz toplumlarının ailecilik ve toplulukçuluk kültürü hakimdir. Lakin zelzeleden etkilenen bireylerin ekseriyetle aileleri de sarsıntıdan etkilendi. Biz, burada bireyin ihtiyacını karşılamada dördüncü bir organ olarak toplumun da gücünü gördük. Toplum, ailenin yerine geçti ve büyük bir boşluğu doldurdu, hepimiz her bir depremzedeyi ailemizin bir ferdi olarak görüyoruz, bu kıymetli. Toplumsal birlik, beraberlik ve dayanışma, depremzede bireylerin yaralarını sarmada son derece fonksiyonel oldu. Romantik bağlamının ötesinde dayanışmanın, lakin gerçek bir biçimde örgütlendiği şartlar altında fonksiyonel olduğunu, bu bağlamda sivil toplumun gücünü de bu vesileyle görmüş olduk” dedi.
Deprem, göç olgusunu doğuruyor
Doç. Dr. Başkan Erol, “Toplumda kırılgan kümeler ortasında yer alan bayanlar, çocuklar, engelliler, yaşlılar ve göçmenlerin zelzeleyle birlikte ikili hatta üçlü tehlike dediğimiz, katmanlı kırılganlık durumunu deneyim etmelerinin önüne geçmek için bu kümelere has ahenkleştirme çalışmaları gerekmektedir. Her bir kümenin kendine has beklenti ve problemleri bulunmaktadır ki, bunlar da jenerik tahlillerle ortadan kaldırılamamaktadır. Zelzelenin yarattığı toplumsal sorunların hafifletilmesinde gerek devletin ilgili organlarına gerekse sivil toplum örgütlerine ilerleyen vakitlerde önemli vazifeler düşeceği açıktır” dedi.
Depremin toplumsal değişim olan göç dalgasına da neden olabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Lider Erol, “Deprem bölgesi birebir vakitte hem iç göç hem de dış göçün merkezi olagelmiş bir coğrafyada bulunuyor. Bu vilayetlerin uzun yıllar Türkiye’nin öbür bölgelerine göç vermiş olması nedeniyle depremzede vatandaşların sarsıntıdan etkilenmeyen vilayetlerde yaşayan akrabalarının varlığı da sigorta misyonu gördü. Zelzelenin çabucak akabinde bölgeden tahliye edilen vatandaşlarımızın, bu akrabaları tarafından konuk edilmeye başlandığını gördük. Bu durum Türkiye’de akrabalığın değerine bir defa daha işaret etmiştir. Bununla birlikte yeniden bu coğrafya Suriye göçünün değerli bir destinasyonu olması bakımından da ayırt edici bir nitelik taşıyor. İç savaştan kaçarak Türkiye’ye iltica etmiş olan Suriyelilerin sarsıntıdan etkilenmesinin bir öteki göç dalgasını tetiklemesi mümkün görülüyor. Bireylerin ontolojik güvenliklerini tehdit eden böylesi büyük bir felaketin, toplumsal dinamiklerin yine örgütlenmesinde tesirli olması kaçınılmazdır” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
